Obligacje sowieckie [Советские облигации]
Ze względu na całkowicie odmienny charakter emisji sowieckich uznałem, że warto je pokazać oddzielnie. Z jednej strony były to emisje pożyczek państwowych, ale dominowały emisje premiowe, w dużej mierze miały one (wprawdzie nieformalnie) przymusowych charakter, a do tego celowo nie były w całości spłacane przez państwo, zatem służyły ściąganiu pewnego rodzaju podatku od ludności. Mówiąc wprost, były to w zdecydowanej większości instrumenty służące okradaniu obywateli przez państwo sowieckie, przy czym to złodziejstwo było solidnie opakowane w masę propagandowego bełkotu o wielce państwowotwórczej treści, co doskonale ilustruje poniżej pokazany egzemplarz.
Nie dosyć, że pożyczkę nazwano państwową wewnętrzną pożyczką premiową “Pięciolatka w cztery latka”, tfu.. lata oczywiście, to i jeszcze w poprzek obligacja ma bijący po oczach nadruk: emisja trzeciego, decydującego roku pięciolatki 😉
A tutaj trochę propagandy dla zainteresowanych (plakaty reklamujące te pożyczki)
Sowieci ropoczęli emisję wewnętrznych pożyczek w 1922 roku. Początkowo emisje miały charakter krótkoterminowy i towarowy z uwagi na szalejącą inflację (pożyczka zbożowa, pożyczka cukrowa). Dopiero po stabilizacji rubla w 1924 roku rozpoczęto regularne emitowanie pożyczek w pieniądzu. Początkowo oprocentowanych i to nawet rynkowo. Były one obsługiwane i wykupiono je w zasadzie w przewidzianych terminach. Ale już w latach trzydziestych państwo uznało, że jest zbyt chojne i każda kolejna emisja była wypuszczana na gorszych warunkach niż poprzednia. Zrezygnowano też z oprocentowania transz przeznaczonych dla ludności – mniej więcej od początku lat trzydziestych każda emisja składała się z 2 transz: premiowej (nieoprocentowanej, dającej prawo do udziału w losowaniu wygranych i przeznaczonej dla obywateli) oraz oprocentowanej (przynoszącej stały dochód i przeznaczonej dla spółdzielni, organizacji i przedsiębiorstw).
Pierwszą konwersję przeprowadzono w 1936 roku w stosunku do pożyczek terminowych (czyli takich, które nie były w wolnym obrocie). Wymiana była 1:1 – nie przedstawione do wymiany obligacje pożyczek tego typu wydanych przed 1936 traciły ważność.
Drugą konwersję przeprowadzono w 1938 roku – tym razem dotyczyła ona tej grupy wcześniejszych pożyczek, które znajdowały się w wolnym obrocie (można je było w dowolnym momencie odsprzedać państwu po cenie nominalnej).
Interes w tym przypadku polegał na tym, że emisje konwersyjne były wydawane na gorszych warunkach niż te konwertowane (oprocentowanie nowych emisji było mniej więcej 2 razy niższe), a poza tym przy wymianie jakiejś części starych obligacji nie przedstawiono do konwersji.
Trzecia konwersja dotyczyła obu typów pożyczek (terminowych i swobodnych). Trzeba przyznać, że przeprowadzono ją po lepszym kursie niż dla gotówki bo 3:1 lub 5:1 w przypadku pożyczki z 1938 swobodnie wymienialnej na gotówkę, zamiast 10:1 stosowanego dla banknotów, ale okres wymiany był dosyć krótki. Konwersja ta miała miejsce przy okazji reformy pieniężnej z 1947 roku.
Wraz z jej zakończeniem wszystkie obligacje wydane do 1946 roku włącznie straciły ważność. Te zaś wydane w trakcie lub po refoirmie pod koniec lat pięćdziesiątych przestano obsługiwać, za wyjątkiem tej jednej emisji pozostającej w swobodnym obrocie. Obsługę zawieszonych emisji wznowiono w 1975 ale “na raty”, a na koniec wszystko zeżarła inflacja. W tzw. międzyczasie w 1962 wydano kolejną pożyczkę będącą w swobodnym obrocie (na wymiane poprzedniej), zamienioną na kolejną z 1982 roku. Tą ostatnią można było zamienić z kolei na obligacje Federacji Rosyjskiej lub na gotówkę, ale i to także inflacja pożarła. Jednym słowem te obligacje były niezwykle dochodowym i w pełni legalnym narzędziem do okradania obywateli robotniczo-chłopskiego raju.
Dokumenty źródłowe dotyczące warunków konwersji pożyczek wewnętrznych ZSRR znajdują się poniżej:
- O państwowej pożyczce wewnętrznej drugiej pięciolatki (emisja 4 roku) i o konwersji wcześniej wypuszczonych pożyczek 01/07/1936 (Rosyjski).
- O emisji państwowej wewnetrznej pożyczki premiowej 1938 roku i o konwersji państwowych wewnętrznych pozyczek premiowych z lat 1929, 1930, 1932 i 1935 (Rosyjski).
- O sposobie przeprowadzenia reformy pieniężnej 1947 (Rosyjski).
- O przebiegu konwersji pożyczek państwowych – notatka dla Stalina 29/09/1948 (Rosyjski).