Zagraniczna 7 % pożyczka w lirach włoskich
Repubblica di Polonia Prestito Estero 7% in lire italiane (Prestito Polacco 7%)
Obligacje (246×353), data emisji 1 kwietnia 1924 roku
9.1 1 obligacja na 500 lirów = 500 lirów
9.2 5 obligacji po 500 lirów = 2500 lirów
9.3 25 obligacji po 500 lirów = 12500 lirów
9.4 50 obligacji po 500 lirów = 25000 lirów
Podstawa prawna emisji
- Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 13 marca 1924 roku o wypuszczeniu zagranicznej 7% pożyczki w lirach włoskich (Dz.U. RP 24.25.257).
- Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 12 kwietnia 1924 r. uzupełniające rozporządzenie z dnia 13 marca 1924 r. o wypuszczeniu zagranicznej siedmioprocentowej pożyczki w lirach włoskich. (Dz.U. 1924.33.338).
- Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 2 maja 1924 r. o zabezpieczeniu środków, potrzebnych na oprocentowanie i umorzenie zagranicznej 7% pożyczki w lirach włoskich oraz utworzenie funduszu rezerwowego.(Dz.U. 1924.41.438).
- Układ między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Włoch, podpisany w Warszawie, dnia 30 października 1933 r. w sprawie czasowej zmiany postanowień układu polsko-włoskiego z dnia 10 marca 1924 r., dotyczącego 7% pożyczki tytoniowej.
Informacje o emisji
Jest to tak zwana pożyczka tytoniowa, bowiem była zabezpieczona na dochodach Państwowego Monopolu Tytoniowego, który dodatkowo był zobowiązany do zakupu dużych ilości włoskiego tytoniu (z resztą nie najlepszej jakości).
Pożyczkę zaciągnięto na 400 milionów lirów. Emisję przeprowadzono w 2 transzach – w kwietniu 1924 wypuszczono 300 milionów (600.000 0bligacji o nominale 500 lirów, po cenie emisyjnej 460 lirów za jedną obligację), a kolejne 100 milionów lirów (200.000 obligacji po 500 lirów) wypuszczono w październiku 1924 roku w cenie emisyjnej 473 lirów za jedną obligację).
Spłatę pożyczki zabezpieczono na wszystkich dochodach i nieruchomościach Państwowego Monopolu Tytoniowego. Zabezpieczenie to było nieproporcjonalnie wysokie, bowiem roczna obsługa pożyczki wymagała w latach dwudziestych sumy około 23 milionów złotych rocznie, a dochody państwowego Monopolu Tytoniowego wyniosły przykładowo w 1924 roku 134 miliony złotych, a w 1930 ponad 420 milionów.
W ciągu pierwszych 10 lat trwania pożyczki Polska była zobowiązana do dokonywania wpłat na fundusz rezerwowy, administrowany w imieniu rządu włoskiego, przez Banca Commerciale Italiana, które to wpłaty były lokowane w rządowych obligacjach włoskich. Wpłaty na ten fundusz wynosiły przez pierwszych 5 lat 16 milionów lirów (4%) każdego roku, a przez następnych pięć lat 12 milionów lirów (3%) każdego roku.
Wpłaty były wnoszone w półrocznych ratach płatnych z góry, a saldo funduszu na koniec czerwca 1933 roku osiągnęło 175.965.700 lirów (z dokonywanych wpłat oraz zgromadzonych odsetek i premii). Wtedy to na mocy specjalnego Traktatu z 30 października 1933 roku wpłaty na fundusz zawieszono na dwa lata i uzgodniono, że raty amortyzacyjne i odsetkowe płatne do końca 1934 roku będą pokryte z funduszu.
Rzeczywiste koszty tej pożyczki, w związku z ogromnym zabezpieczeniem i obowiązkiem dokonywania wpłat na fundusz amortyzacyjny, wynosiły około 11.6 %. Dodatkowo, skarb państwa pokrywał wszystkie włoskie podatki i opłaty stemplowe.
Była to jedyna pożyczka zagraniczna, którą obsługiwano praktycznie bez przerw i zakłóceń pomimo wprowadzenia przez Polskę ograniczeń dewizowych w kwietniu 1936 roku i obligacje tej pozyczki były systematycznie umarzane zgodnie z planem wykupu. Obieg wg stanu na 1 stycznia 1931 wynosił 330.233.000 lirów, na 1 października 1936 wynosił 246.000.000 lirów, by osiągnąć 1 kwietnia 1939 roku 179.996.500 lirów.
Pożyczka posiadała gwarancję Państwa Włoskiego na wypadek gdyby Polska zaprzestała spłaty w wyniku inwazji zbrojnej swego terytorium. Jednocześnie dodatkowy protokół pozwalał w przypadku zbrojnej inwazji na Polskę na wywieszenie włoskiej flagi na budynkach Monopolu Tytoniowego, co też uczyniono po zajęciu Polski przez Niemców. W wyniku tej gwarancji pożyczka została w 1940 roku zamieniona na 5% włoskie państwowe bony skarbowe pochodzące w zdecydowanej większości z funduszu gwarancyjnego – z pośrednio dostępnych informacji wynika, że w 1940 roku brakowało w nim około 40 milionów lirów do pokrycia całej sumy obligacji, jakie pozostawały jeszcze w obiegu. Dlatego też obligacje tej pożyczki są bardzo rzadkie i praktycznie nie występują w obrocie kolekcjonerskim – po prostu w wyniku realizacji gwarancji włoskiego rządu prawie wszystkie zostały ściągnięte z rynku i zapewne zniszczone.
Ciekawostka: w zestawieniu kont Państwa Włoskiego Conto generale del patrimonio dello Stato w zestawieniu aktywów i pasywów nadal na 31 grudnia 2015 roku figuruje saldo nierozliczonego funduszu gwarancyjnego związanego z tą pożyczką: