Obligacje Polski Ludowej 1944-1989
Tytuł jest trochę nieprecyzyjny bo oficjalnie Rzeczpospolita Polska stałą się “Ludową” dopiero w konstytucji stalinowskiej uchwalonej 22 lipca 1952 roku, ale w literaturze cały okres powojenny do 1989 roku określa się mianem Polski Ludowej co dobrze oddaje faktyczna sytuację bo zdecydowanie nie była to Rzeczpospolita, jaka istniała do wybuchu II Wojny Światowej.
Po 1944 było to de facto satelickie państwo ZSRR, określane często mianem najweselszego baraku w socjalistycznym obozie, co było o tyle prawdziwe, że reżim komunistyczny w Polsce nigdy nie osiągnął takiego poziomu represyjności jak to miało miejsce w pozostałych “barakach” wspólnego “obozu” w jakim wylądowały po wojnie wszystkie “demokracje ludowe”. I u nas były fałszowane wybory, organizowano obozy pracy, karmiono ludzi propagandową papką, cenzurowano wszystkie publikacje, mordowano przeciwników politycznych i tępiono wszelkimi sposobami prywatną inicjatywę oraz ‘kułactwo’ ale mimo wszystko mieliśmy najmniej ‘uspołecznione’ rolnictwo i rzemiosło, najmniej szczelne granice i najwięcej swobody w całych ‘demoludach’.
Jeśli chodzi o papiery wartościowe z tego okresu to jest ich bardzo niewiele. Znane są pojedyncze prywatne emisje akcji z lat czterdziestych, ale po 1950 funkcjonowało już tylko kilka spółek akcyjnych. Wedle mojej wiedzy były to dwa banki i jedna firma ubezpieczeniowa: Bank Handlowy SA, Bank Polska Kasa Opieki SA i TUiR Warta SA. Wszystkie trzy podmioty miały mocne powiązania z zagranicą i zdaje się że to je uratowało. Ideologicznie uzasadniona likwidacja była po prostu nieopłacalna bo za pośrednictwem tych spółek płynęło do kraju sporo twardej waluty, której cytatami z dzieł Marxa, Lenina czy Stalina zastąpić się nie dało.
Emisje tych spółek z okresu PRL z którymi się kiedyś zetknąłem mają formę dokumentów sporządzonych na maszynie do pisania i podpisanych przez przedstawicieli emitenta. Są to zatem dokumenty równie nieatrakcyjne co unikalne i nieznane na rynku kolekcjonerskim.
Papiery dłużne emitowało tylko państwo na rynek krajowy, być może były też jakieś państwowe emisje zagraniczne o których jednak nic nie wiem, za to znane mi są cztery emisje Banku Handlowego (we frankach szwajcarskich i dolarach) wypuszczone w 1978 i 1979 roku, kiedy to Gierkowi odmówiono kolejnych kredytów i Polska stała się faktycznym bankrutem, ale Bank Handlowy mógł jeszcze co nieco pożyczyć.
Okres ten odznaczał się niewielką ilością emisji:
Powyższa klasyfikacja jest oczywiście umowna i nie wyczerpuje tematu – cztery pierwsze pozycje wątpliwości nie budzą, ale mogły być jakieś emisje zagraniczne o których nic nie wiem bo sprawy z nimi związane były traktowane jako tajemnice państwowe (tak jak to miało miejsce w przypadku obligacji emitowanych przez Bank Handlowy), umieszczenie w takim zestawieniu bonów premiowych i rewaloryzacyjnych może być dyskusyjne bo formalnie ich emitentem nie był Skarb Państwa tylko PKO jako agenda NBP, a do tego emitowała ona jeszcze inne różne bony mniej lub bardziej “oszczędnościowe” i trudno jest dzisiaj jednoznacznie stwierdzić, które z nich były wypuszczane na rachunek własny, a z których środki były przekierowywane do Skarbu Państwa.
Jednak moim zdaniem zarówno bony premiowe (następca zamortyzowanej pożyczki premiowej z 1951 roku), rewaloryzacyjne (emisja celowa- forma waloryzacji wkładów oszczędnościowych, których oprocentowanie miało się wcześniej nijak do galopującej inflacji) jak i kilka innych emisji celowych (np. bony premiowane samochodami osobowymi) z perspektywy Skarbu Państwa były instrumentami wewnętrznego długu publicznego przynajmniej do czasu odzyskania przez PKO samodzielności (Patrz: PKO? Ale które?). Stąd i znalazły się na tej liście.
Zestawienie nie uwzględnia też tajemniczej emisji bonów skarbowych w dolarach USA które zostały wykorzystane do wyprowadzenia całego majątku z Banku Polskiego SA przed jego likwidacją – nieco informacji na ich temat znajduje się w artykule o Banku Polskim SA.