Pierwsza powojenna pożyczka emisyjna Polski Ludowej została wypuszczona z dniem 15 kwietnia 1946 na podstawie:
- Dekretu z dnia 21 grudnia 1945 r. o upoważnieniu Ministra Skarbu do wypuszczenia Premiowej Pożyczki Odbudowy Kraju 1946 r. (Dz.U. 1946 nr 2 poz. 11)
- Rozporządzenia Ministra Skarbu z dnia 16 lutego 1946 r. o wypuszczeniu Premiowej Pożyczki Odbudowy Kraju 1946 r. (Dz.U. 1946 nr 7 poz. 63).
- Zarządzenie Ministra Skarbu z dnia 1 lutego 1946 r. o przyjmowaniu przedpłat na Premiową Pożyczkę Odbudowy Kraju 1946 r. (M.P. 1946 nr 15 poz. 24).
Emisji było pięć: A, B, C, D i E. Każda została podzielona na serie po 50 obligacji @ 2000 złotych. Cena emisyjna została ustalona na 100% nominału. Obligacje nie były oprocentowane ale dawały prawo do otrzymania premii.
Wypuszczono odcinki po 2000 złotych oraz 500 złotych (1/4 obligacji). Umorzenie miało nastąpić do 15 kwietnia 1969 roku w 46 półrocznych ratach. Co pół roku odbywało się losowanie obligacji którym przyznawano premie (od 4 do 500 tysięcy złotych) oraz tych umarzanych według wartości nominalnej.
Wielkość emisji nie była z góry ustalona – zdaje się, że obawiano się tego, że jeśli założona z góry emisja nie dojdzie do skutku w planowanej wysokości to będzie to miało negatywny wydźwięk propagandowy. Subskrypcja trwała do 31 maja 1946 roku. Termin ten ostatecznie przedłużono do 20 czerwca 1946, zezwalając wcześniejszym subskrybentom na opłacanie w tym okresie dodatkowej subskrypcji na podstawie
kwitami depozytowymi na zdeponowane przy wymianie pieniędzy nadwyżki marek i złotych krakowskich (Patrz: Pieniądz po 1939) w relacji 1 złoty = 1 złoty Banku Emisyjnego = 2 reichsmarki. Była to po wojnie jedyna możliwość realizacji tych kwitów.
Subskrypcja obligacji tej pożyczki była teoretycznie dobrowolna, ale w praktyce był wywierany silny nacisk na wszystkich obywateli, żeby subskrybowali odpowiednią do swojego statusu majątkowego liczbę obligacji. Posuwano się wręcz do działań pozaprawnych uzależniając np. podjęcie pewnych czynności urzędowych od dokonania subskrypcji i ustalono ‘normy’ rzekomo dobrowolnej subskrypcji.
Posiadaczom obligacji gwarantowano pewne przywileje – ewentualne zyski z obligacji nie były opodatkowane, obligacje do kwoty 10.000 złotych były wolne od zajęć komorniczych i można nimi było opłacać podatek od spadków i darowizn do kwoty 50.000 złotych. Dodatkowo subskrybenci mogli wnioskować o przyznanie im różnych indywidualnych preferencji przy przetargach i umowach zawieranych ze Skarbem Państwa.
Ostatecznie na podstawie
ustalono kwotę pożyczki na 4,5 miliarda złotych: serie A, B, C i D @ 1 miliard złotych (10.000 serii po 50 obligacji po 2000 złotych) oraz serię E @ 500 milionów złotych (5000 serii po 50 obligacji po 2000 złotych).
Według danych Ministerstwa Skarbu na dzień 29 sierpnia 1946 r. subskrypcji dokonało 1.905.629 osób, na ogólną sumę 4.662.813.000 złotych podczas gdy zakładano, że osiągnie ona około 3 miliardów złotych. Faktycznie wniesiono wpłaty na sumę 4,444 miliarda złotych (z czego około 240 milionów w kwitach depozytowych)
Obligacje wypuszczono w odcinkach po:
- 2000 złotych
- 500 złotych (4 sztuki stanowiły kompletny arkusz 1 obligacji i były oznaczone liczbami rzymskimi I, II, III i IV)
Obligacja na 2000 złotych (kliknij żeby zobaczyć galerię)
Los tych obligacji przypieczętowała reforma pieniężna z 1950 roku. Na podstawie Dekretu z dnia 9 lutego 1953 r. o konwersji Premiowej Pożyczki Odbudowy Kraju 1946 r. (Dz.U. 1953 nr 10 poz. 31) umożliwiono konwersje obligacji tej pożyczki na obligacje wyemitowanej w 1951 roku Narodowej Pożyczki Rozwoju Sił Polski po kursie “banknotowym” (100:1) czyli potraktowano obligacje tak jak banknoty przy ich wymianie (Patrz: Pieniądz po 1939). Dekret ten dosyć kategorycznie stwierdza, że obligacje wylosowane i nieprzedstawione do wykupu, oraz obligacje niewylosowane i nie przedstawione do konwersji w przewidzianym terminie z dniem 1 czerwca 1953 roku tracą ważność.
I wydawało by się, że to koniec tych papierów, ale w robotniczo-chłopskiej ludowej Polsce nic nie było takie jakie by się wydawało że jest, bo jak wynika z paragrafu 4 Zarządzenia Numer 72/67 Ministra Finansów z dnia 12 lipca 1967 roku w sprawie właściwości w zakresie obsługi długów wewnętrznych: “do właściwości Departamentu Zagranicznego Ministerstwa Finansów należy zabezpieczenie środków w planie dewizowym na wypłaty za obligacje PPOK z 1946 roku przedkładane przez subskrybentów kanadyjskich”. Czyli teoretycznie ‘pochowana’ w 1953 roku pożyczka nadal żyła w 1967 roku. Niestety na temat owej tajemniczej subskrypcji kanadyjskiej nic więcej nie znalazłem. Prawdopodobnie była jakaś odszkodowawcza umowa polsko-kanadyjska która spowodowała cudowne zmartwychwstanie tych obligacji.